محله پنجاهه تنها محلهای است که بافت قدیم خود را تاحدودی حفظ کرده و اکثر خانهها هنوز مسکونی هستند و خالی از سکنه و متروکه نگردیدهاند.
تاریخچه
قدمت حسینیه پنجاهه با توجه به فرسودگی آجرها که در هزاره بندی و نماها بکار رفته به سالهای طولانی میرسد ، حسینیه بیرونی قبل از حسینیه مسقف ساخته شده و تاریخ نصب کاشیهای آن به سال 1217 هجری قمری اشاره میکند ، اما حسینیه مسقف که قدمت آن به بیش از 90 سال میرسد و تاریخ کاشی نصب شده در سقف آن به سال 1331 اشاره میکند
مشخصات
مجموعه حسینیه پنجاهه که به عنوان مرکز محله شناخته میشود ، شامل فضاهای اصلی چون حسینیه سرپوشیده ، حسینیه مسقف و فضاهای جنبی که از اهمیت فضاهای اصلی برخوردار نیستند همانند مسجد سقاخانه و کارگاههایی کوچک که امروزه عملکرد انبار را پیدا کرده و آب انباری که در محدوده اصلی حسینیه قرار ندارد ولی در نزدیکی مرکز محله واقع شده ، تشکیل گردیده است .
حسینیه بیرونی
این فضا که محصور و هندسی شکل است ، دارای چند ایوان با غرفههای فوقانی بوده و یک ایوان معروف به تخت تکیه در قسمت شرقی آن وجود دارد .
مجموعه سه مسیر به میدان اصلی که همه آنها توسط طاقهایی مسقف شدهاند ورود به این فضا را امکان پذیر مینمایند . چهارنمای متعلق به حسینیه بیرونی پنجاهه یکی از نمونههای خوب از لحاظ اصول طراحی و ترکیب فضاست که به دهانههایی به تعداد فرد تقسیم شدهاند و ارتفاع فضای شاه نشین (ایوان تخت تکیه) نسبت به ارتفاع دهانههای مجاور بیشتر است .
بدنههای حسینیه بیرونی که صرفا برای ایجاد محصوریت و انتظام فضای داخلی مرکز محله ایجاد شدهاند و در بعضی از قسمتهای پشتی هیچ حجم و فضای ساخته شدهای ندارند ، روزنههایی کوچک یا بزرگ ، مشبک یا باز به نحوی تعبیه کردهاند که فضای باز پشت بدنه به خوبی آشکار شده است نمای جرزها و طاقها با آجر پوشیده شده است در حالی که سطح داخلی بیشتر شاه نشینها و طاقنماها و غرفهها را با گچ ، سفید کردهاند و این موضوع سبب شده که میان این دو نوع سطح که از نظر جنس ، بافت و رنگ با یکدیگر متفاوت هستند ، تضاد ملایم و دلپذیری پدید آید.
حسینیه سرپوشیده
این فضا که پس از حسینیه بیرونی ساخته شده ، بصورت هشت ضلعی منظم بوده که هر صفه دارای غرفه است و ایوانهای شاه نشین و رواقهای طبقه بالا از عناصر این مجموعه هستند.
فضا و سر در ورودی فضای بسته حسینیه نسبت به شاه نشینها از طراحی نسبتا سادهتری برخوردار است. دهانه فضای ورودی نسبت به دهانههای مجاورش بیشتر است و به این ترتیب از دهانههای مجاور متمایز گشته است. فضای داخلی حسینیه با کاربندی پوشیده شده است و فضای زیر سقف کلاه فرنگی با تزیینات زیبایی شاخص گردیده است.
آب انبار
آب انبار آقا در جوار حسینیه و روبروی حوض سلطان قرار دارد که پس از خشک شدن قنات ورزجان حوض سلطان از اعتبار اولیهاش برخوردار نیست. آب انبار فیض که در جوار دروازه پنجاهه قرار دارد. بادگیرهای این آب انبار از بزرگترین بادگیر های آب انبارهای شهر به شمار میآید.
حسینیه بیرونی
میدان حسینیه از نظر شکل هندسی و فضا همانند دیگر حسینیههای بیرونی نایین بوده ، منتها فضای آن کمتر و تنها به یک ایوان بزرگ و چند صفه کوچک و غرفه محدود میشود. سابقاً در میان حیاط این حسینیه سردابی بزرگ قرار داشته که عدهای در آن بکار عبابافی اشتغال داشتهاند ، که پس از مدتی متروکه شده و هم اکنون این فضا دیگر وجود ندارد.
از میدان حسینیه دو راه منشعب میشود که هر دو با طاقهایی مسقف شدهاند .بدنه حسینیه ، دو طبقه طراحی شده و دو نمای حسینیه دارای تقسیم بندی فرد برای تاکید بر عنصر میانی (شاه نشین) است.
